ðð¡ð ððð€ð€ð¢ ðð§ð ððððð§ð¢ ðð®ð«ðð¡ð¬ ð¢ð§ ðð¡ð«ðšð§ðšð¥ðšð ð¢ððð¥ ðð«ððð«: ðð¥-ðð®ð²ðšðšðð¢
Mohamad Mostafa Nassar
Twitter:@NassarMohamadMR
ðð§ ð©ðð«ð ðšð ð¡ð¢ð¬ ððð¥ððð«ðððð ðŠðð§ð®ðð¥ ðšð ðð¡ð ðð®ð«âðð§ð¢ð ð¬ðð¢ðð§ððð¬, ððŠððŠ ððð¥ðð¥ ðð¥-ðððð§ ðð¥-ðð®ð²ðšðšðð¢ ðððð¢ððððð ðšð§ð ð©ðð«ð ðšð ð¡ð¢ð¬ ðð¡ðð©ððð« ðšð§ ðð¡ð ððð€ð€ð¢ ðð§ð ððððð§ð¢ ð«ðð¯ðð¥ððð¢ðšð§ ððš ð©ð«ðð¬ðð§ðð¢ð§ð ð¬ðð¯ðð«ðð¥ ð§ðð«ð«ððð¢ðšð§ð¬ ðð«ðšðŠ ðð¡ð ð¬ðð¥ðð ð¥ð¢ð¬ðð¢ð§ð ð°ð¡ð¢ðð¡ ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ðð«ð ððð€ð€ð¢ ðšð« ððððð§ð¢ ðð§ð ðð¡ð ðð¡ð«ðšð§ðšð¥ðšð ð¢ððð¥ ðšð«ððð« ðšð ðð¡ðð¢ð« ð«ðð¯ðð¥ððð¢ðšð§. ðð¬ ð²ðšð® ð°ð¢ð¥ð¥ ð¬ðð, ð°ð ð¡ðð¯ð ðšð«ð ðð§ð¢ð³ðð ð¬ðšðŠð ðšð ðð¡ðð¬ð ð§ðð«ð«ððð¢ðšð§ð¬ ð¢ð§ððš ðð¡ðð«ðð¬ ð¢ð§ ðð§ ððððšð«ð ððš ðððððð« ð©ð«ðð¬ðð§ð ðð¡ð¢ð¬ ð¢ð§ððšð«ðŠððð¢ðšð§:
ÙÙØ¯ ÙØ±Ø¯ ع٠اؚ٠عؚاس ÙØºÙر٠عد اÙÙ ÙÙ ÙØ§Ù٠دÙÙ . ÙØ§ÙÙØ§ Ø§ÙØ³Ù٠٠ا ÙÙØ¹ Ù٠٠٠ذÙÙ Ø Ø«Ù Ø§ÙØ¹ÙØšÙ ØšØªØØ±Ùر ٠ا اختÙÙ ÙÙÙ . Ù
ððšðŠð ðŠðððð«ð¢ðð¥ ð¡ðð¬ ðððð§ ðð«ðð§ð¬ðŠð¢ðððð ðð«ðšðŠ ð¢ðð§ âðððððð¬ ðð§ð ðšðð¡ðð«ð¬ ð¥ð¢ð¬ðð¢ð§ð ðð¡ð ððð€ð€ð¢ ðð§ð ððððð§ð¢ ð¬ð®ð«ðð¡ð¬. ð ð°ð¢ð¥ð¥ ð¬ððð«ð ð°ð¢ðð¡ ð°ð¡ðð ð ð¡ðð¯ð ððšðŠð ððð«ðšð¬ð¬ ðšð§ ðð¡ð¢ð¬ ððšð©ð¢ð ðð§ð ðð¡ðð§ ððšð¥ð¥ðšð° ðð¡ðð ð®ð© ð°ð¢ðð¡ ð¬ðšðŠð ððšðŠðŠðð§ðð¬ ð°ð¡ðð«ð ðð¢ðððð«ðð§ððð¬ ðšððð®ð«ð«ðð[ð].
ÙØ§Ù اؚ٠سعد ÙÙ Ø§ÙØ·ØšÙات : اÙÙØšØ§ÙÙØ§ اÙÙØ§ÙØ¯Ù Ø ØØ¯Ø«ÙÙ ÙØ¯Ø§Ù Ø© ØšÙ Ù ÙØ³Ù Ø Ø¹Ù Ø§ÙØšÙ سÙÙ Ø© Ø§ÙØØ¶Ø±Ù Ù Ø Ø³Ù Ø¹Øª اؚ٠عؚاس ÙØ§Ù : ساÙÙØª Ø§ÙØšÙ ØšÙ ÙØ¹Øš ع٠ا ÙØ²Ù ٠٠اÙÙØ±Ø§Ù٠ؚاÙ٠دÙÙØ© Ø ÙÙØ§Ù : ÙØ²Ù ØšÙØ§ سؚع ÙØ¹ØŽØ±ÙÙ Ø³ÙØ±Ø© Ø ÙØ³Ø§ÙÙØ±Ùا ØšÙ ÙØ© . Ù
ððð§ ððâð ðŠðð§ðð¢ðšð§ðð ð¢ð§ ð¡ð¢ð¬ ðð¥-ðððððªððð: ⊠ðð¡ðð ððð® ððð¥ððŠðð¡ ðð¥-ðððð¡ð«ððŠð¢ ð¬ðð¢ð: ð ð¡ððð«ð ð¢ðð§ âðððððð¬ ð¬ðð²: ð ðð¬ð€ðð ðððð² ð¢ðð§ ððâð ðððšð®ð ð°ð¡ð¢ðð¡ ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ðšð ðð¡ð ðð®ð«âðð§ ð°ðð«ð ð¬ðð§ð ððšð°ð§ ð¢ð§ ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡. ðð ð¬ðð¢ð, âðð°ðð§ðð²-ð§ð¢ð§ð ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ð°ðð«ð ð«ðð¯ððð¥ðð ðð¡ðð«ð, ðð§ð ðð¡ð ð«ðð¬ð ð°ðð«ð ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð.â
ÙÙØ§Ù Ø£ØšÙ Ø¬Ø¹ÙØ± اÙÙØØ§Ø³ ÙÙ ÙØªØ§ØšÙ â Ø§ÙÙØ§Ø³Ø® ÙØ§ÙÙ ÙØ³ÙØ® â : ØØ¯Ø«ÙÙ ÙÙ ÙØª ؚ٠اÙ٠زرع Ø ØØ¯Ø«Ùا Ø£ØšÙ ØØ§ØªÙ سÙÙ ØšÙ Ù ØÙ د Ø§ÙØ³Ø¬Ø³ØªØ§ÙÙ Ø Ø£ÙØšØ£Ùا Ø£ØšÙ Ø¹ØšÙØ¯Ø© ٠ع٠ر ؚ٠اÙÙ Ø«ÙÙ Ø ØØ¯Ø«Ùا ÙÙÙØ³ ØšÙ ØØšÙØš : س٠عت أؚا Ø¹Ù Ø±Ù ØšÙ Ø§ÙØ¹Ùاء ÙÙÙÙ : Ø³Ø£ÙØª Ù Ø¬Ø§ÙØ¯Ø§ Ø¹Ù ØªÙØ®Ùص آ٠اÙÙØ±Ø¢Ù Ø Ø§Ù٠دÙ٠٠٠اÙÙ ÙÙ Ø ÙÙØ§Ù : Ø³Ø£ÙØª اؚ٠عؚاس Ø Ø¹Ù Ø°ÙÙ ÙÙØ§Ù : Ù [ ص: 57 ] Ø³ÙØ±Ø© Ø§ÙØ£Ùعا٠: ÙØ²Ùت ØšÙ ÙØ© Ø¬Ù ÙØ© ÙØ§ØØ¯Ø© Ø ÙÙÙ Ù ÙÙØ© Ø¥ÙØ§ Ø«ÙØ§Ø« Ø¢ÙØ§Øª Ù ÙÙØ§ ÙØ²Ù٠ؚاÙ٠دÙÙØ© : Ù٠تعاÙÙØ§ أت٠[ 151 â 153 ] Ø¥ÙÙ ØªÙ Ø§Ù Ø§ÙØ¢Ùات Ø§ÙØ«Ùاث Ø Ù٠ا ØªÙØ¯Ù Ù Ù Ø§ÙØ³Ùر ٠دÙÙØ§Øª . Ù ÙÙØ²Ùت ØšÙ ÙØ© Ø³ÙØ±Ø© Ø§ÙØ£Ø¹Ø±Ø§Ù ÙÙÙÙØ³ ÙÙÙØ¯ ÙÙÙØ³Ù ÙØ§Ùرعد ÙØ¥ØšØ±Ø§ÙÙÙ ÙØ§ÙØØ¬Ø± ÙØ§ÙÙØÙ . سÙÙ Ø«ÙØ§Ø« Ø¢ÙØ§Øª Ù Ù Ø¢Ø®Ø±ÙØ§ ÙØ¥ÙÙÙ ÙØ²ÙÙ ØšÙÙ Ù ÙØ© ÙØ§Ù٠دÙÙØ© Ø ÙÙ Ù ÙØµØ±ÙÙ Ù Ù Ø£ØØ¯ . ÙØ³Ùرة ØšÙ٠إسرا؊ÙÙ ÙØ§ÙÙÙÙ Ù٠رÙÙ ÙØ·Ù ÙØ§ÙØ£ÙØšÙاء ÙØ§ÙØØ¬ Ø Ø³ÙÙ Ø«ÙØ§Ø« Ø¢ÙØ§Øª ÙØ°Ø§Ù خص٠ا٠[ 19 â 21 ] Ø¥ÙÙ ØªÙ Ø§Ù Ø§ÙØ¢Ùات Ø§ÙØ«Ùاث Ø ÙØ¥ÙÙÙ ÙØ²Ù٠ؚاÙ٠دÙÙØ© . Ù ÙØ³Ùرة اÙ٠؀٠ÙÙÙ ÙØ§ÙÙØ±ÙØ§Ù ÙØ³Ùرة Ø§ÙØŽØ¹Ø±Ø§Ø¡ Ø Ø³Ù٠خ٠س Ø¢ÙØ§Øª Ù Ù Ø¢Ø®Ø±ÙØ§ ÙØ²Ù٠ؚاÙ٠دÙÙØ© : ÙØ§Ù؎عراء ÙØªØšØ¹ÙÙ Ø§ÙØºØ§ÙÙÙ [ 224 ] Ø¥ÙÙ Ø¢Ø®Ø±ÙØ§ . Ù ÙØ³Ùرة اÙÙÙ Ù ÙØ§ÙÙØµØµ ÙØ§ÙعÙÙØšÙت ÙØ§ÙرÙÙ ÙÙÙÙ Ø§Ù Ø Ø³ÙÙ Ø«ÙØ§Ø« Ø¢ÙØ§Øª Ù ÙÙØ§ ÙØ²Ù٠ؚاÙ٠دÙÙØ© : ÙÙ٠أÙ٠ا ÙÙ Ø§ÙØ£Ø±Ø¶ ٠٠؎جرة Ø£ÙÙØ§Ù [ 27 â 29 ] Ø¥ÙÙ ØªÙ Ø§Ù Ø§ÙØ¢Ùات . Ù ÙØ³Ùرة Ø§ÙØ³Ø¬Ø¯Ø© Ø Ø³ÙÙ Ø«ÙØ§Ø« Ø¢ÙØ§Øª Ø£ÙÙ Ù ÙØ§Ù Ù Ø€Ù ÙØ§ ÙÙ Ù ÙØ§Ù ÙØ§Ø³Ùا [ 18 â 20 ] Ø¥ÙÙ ØªÙ Ø§Ù Ø§ÙØ¢Ùات Ø§ÙØ«Ùاث . Ù ÙØ³Ùرة سؚأ ÙÙØ§Ø·Ø± ÙÙØ³ ÙØ§ÙØµØ§ÙØ§Øª ÙØµ ÙØ§Ùز٠ر Ø Ø³ÙÙ Ø«ÙØ§Ø« Ø¢ÙØ§Øª ÙØ²Ù٠ؚاÙ٠دÙÙØ© ÙÙ ÙØØŽÙ ÙØ§ØªÙ ØÙ زة ÙØ§Ø¹ØšØ§Ø¯Ù Ø§ÙØ°Ù٠أسرÙÙØ§ [ 53 ] Ø¥ÙÙ ØªÙ Ø§Ù Ø§ÙØ«Ùاث Ø¢ÙØ§Øª . Ù ÙØ§ÙØÙا٠ÙÙ Ø§ÙØ³ØšØ¹ ÙÙ ÙØ§ÙØ°Ø§Ø±ÙØ§Øª ÙØ§ÙØ·ÙØ± ÙØ§ÙÙØ¬Ù ÙØ§ÙÙ٠ر ÙØ§ÙرØÙ Ù ÙØ§ÙÙØ§Ùعة ÙØ§ÙØµÙ ÙØ§ÙØªØºØ§ØšÙ Ø¥ÙØ§ Ø¢ÙØ§Øª Ù Ù Ø¢Ø®Ø±ÙØ§ ÙØ²Ù٠ؚاÙ٠دÙÙØ© . Ù ÙØ§ÙÙ ÙÙ ÙÙ ÙØ§ÙØØ§ÙØ© ÙØ³Ø£Ù ÙØ³Ùرة ÙÙØ ÙØ§ÙØ¬Ù ÙØ§ÙÙ Ø²Ù Ù Ø¥ÙØ§ Ø¢ÙØªÙÙ Ø¥Ù Ø±ØšÙ ÙØ¹Ù٠أÙ٠تÙÙÙ [ 20 ] . Ù ÙØ§Ù٠دثر Ø¥Ù٠آخر اÙÙØ±Ø¢Ù Ø¥ÙØ§ إذا Ø²ÙØ²Ùت ٠إذا جاء ÙØµØ± اÙÙÙ Ù ÙÙ Ù٠اÙÙÙ Ø£ØØ¯ Ù ÙÙ Ø£Ø¹ÙØ° ؚرؚ اÙÙÙÙ Ù ÙÙ Ø£Ø¹ÙØ° ؚرؚ اÙÙØ§Ø³ ÙØ¥ÙÙ٠٠دÙÙØ§Øª . Ù ÙÙØ²Ù ؚاÙ٠دÙÙØ© Ø³ÙØ±Ø© Ø§ÙØ£ÙÙØ§Ù ÙØšØ±Ø§Ø¡Ø© ÙØ§ÙÙÙØ± ÙØ§ÙØ£ØØ²Ø§Øš ÙØ³Ùرة Ù ØÙ د ÙØ§ÙÙØªØ ÙØ§ÙØØ¬Ø±Ø§Øª ÙØ§ÙØØ¯Ùد Ù٠ا ØšØ¹Ø¯ÙØ§ Ø¥ÙÙ Ø§ÙØªØØ±ÙÙ . Ù
ðð§ ð¡ð¢ð¬ ððšðšð€ ðð¥-ðððð¬ð¢ð€ð¡ ð°ðâð¥-ððð§ð¬ðšðšð€ð¡, ððð® ððâððð« ðð¥-ððð¡ð¡ððð¬ ð¬ðð¢ð: ⊠ðð¡ðð ððð® âððŠð« ð¢ðð§ ðð¥-âðð¥ððâ[ð] ð¬ðð¢ð: ð ðð¬ð€ðð ðð®ð£ðð¡ð¢ð ððš ð ð¢ð¯ð ðŠð ð ð ðð§ðð«ðð¥ ðšð®ðð¥ð¢ð§ð ðšð ðð¡ð ðð®ð«âðð§ â ð°ð¡ð¢ðð¡ ð©ðð«ðð¬ ð°ðð«ð ððððð§ð¢ ðð§ð ð°ð¡ð¢ðð¡ ð©ðð«ðð¬ ð°ðð«ð ððð€ð€ð¢, ð¬ðš ð¡ð ð«ðð©ð¥ð¢ðð: ð ðð¬ð€ðð ð¢ðð§ âðððððð¬ ðððšð®ð ðð¡ðð ðð§ð ð¡ð ð¬ðð¢ð:
â ðð®ð«ðð¡ ðð¥-ðð§âðððŠ (ðð) ð°ðð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð ðð¥ð¥ ðð ðšð§ðð. ðð ð¢ð¬ ððð€ð€ð¢ ðð±ððð©ð ððšð« ðð¡ð«ðð ðð²ððð ð°ð¡ð¢ðð¡ ð°ðð«ð ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡:
ÙÙÙÙ ØªÙØ¹ÙاÙÙÙÙØ§ اÙÙØªÙÙÙ
ððð²: ððšðŠð, ð ð°ð¢ð¥ð¥ ð«ððð¢ðð ⊠[ð:ððð-ððð]
ð®ð§ðð¢ð¥ ðð¡ð ðð§ð ðšð ðð¡ðšð¬ð ðð¡ð«ðð ðð²ððð.
â ðð§ð ðð¡ð ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ð°ð¡ð¢ðð¡ ðððŠð ððððšð«ð ðð¥-ðð§âðððŠ ð°ðð«ð ðŠðððð§ð¢ ð¬ð®ð«ðð¡ð¬[ð].
â ðð®ð«ðð¡ ðð¥-ðâð«ððð (ðð), ðð®ð§ð®ð¬ (ðð), ðð®ð (ðð), ðð®ð¬ð®ð (ðð), ðð¥-ððâð (ðð), ððð«ðð¡ð¢ðŠ (ðð), ðð¥-ðð¢ð£ð« (ðð), ðð§ð ðð¥-ððð¡ð¥ (ðð) ð°ðð«ð ðð¥ð¥ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð, ðð±ððð©ð ððšð« ðð¡ð ð¥ðð¬ð ðð¡ð«ðð ðð²ððð ðšð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ððð¡ð¥ [ðð:ððð-ððð] ð°ð¡ð¢ðð¡ ð°ðð«ð ð«ðð¯ððð¥ðð ðððð°ððð§ ððððð ðð§ð ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡ ðð¬ ðð¡ð ðð«ðšð©ð¡ðð ð°ðð¬ ððð©ðð«ðð¢ð§ð ðð«ðšðŠ ðð¡ð ððððð¥ð ðšð ðð¥-ðð¡ð®ð.
â ðð®ð«ðð¡ ðð¥-ðð¬ð«ððâ (ðð), ðð¥-ððð¡ð (ðð), ððð«ð²ððŠ (ðð), ððð¡ð (ðð), ðð¥-ðð§ðð¢ð²ððâ (ðð), ðð§ð ðð¥-ððð£ð£ (ðð) ð°ðð«ð ðð¥ð¬ðš ðð¥ð¥ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð, ðð±ððð©ð ððšð« ðð¡ð ðð¡ð ðð¡ð«ðð ðð²ððð ðšð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ððð£ð£:
ÙÙÙÙ°Ø°ÙØ§ÙÙ Ø®ÙØµÙÙ ÙØ§ÙÙ
ðð¡ðð¬ð ðð°ðš ððð¯ðð«ð¬ðð«ð¢ðð¬ ⊠[ðð:ðð-ðð]
ð®ð§ðð¢ð¥ ðð¡ð ðð§ð ðšð ðð¡ð ðð¡ð«ðð ðð²ððð ð°ð¡ð¢ðð¡ ð°ðð«ð ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡.
â ðð¢ð€ðð°ð¢ð¬ð, ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ðð®âðŠð¢ð§ðšðšð§ (ðð), ðð¥-ð ð®ð«ðªðð§ (ðð), ðð§ð ðð¥-ðð¡ð®âðð«ððâ (ðð) ð°ðð«ð ðð¥ð¥ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð, ðð±ððð©ð ððšð« ðð¡ð ð¥ðð¬ð ðð¢ð¯ð ðð²ððð ðð«ðšðŠ:
ÙÙØ§ÙØŽÙÙØ¹ÙØ±ÙØ§Ø¡Ù ÙÙØªÙÙØšÙعÙÙÙ٠٠اÙÙØºÙاÙÙÙÙÙ
ðð§ð ðð¡ð ð©ðšððð¬ â ðšð§ð¥ð² ðð¡ð ððð¯ð¢ðððšð«ð¬ ððšð¥ð¥ðšð° ðð¡ððŠ [ðð:ððð-ððð]
ð®ð§ðð¢ð¥ ðð¡ð ðð§ð ð°ð¡ð¢ðð¡ ð°ðð«ð ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡.
â ðð¢ð€ðð°ð¢ð¬ð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ðððŠð¥ (ðð), ðð¥-ððð¬ðð¬ (ðð), ðð¥-âðð§ð€ðððšðšð (ðð), ðð¥-ððšðšðŠ (ðð), ðð§ð ðð®ðªðŠðð§ (ðð) ð°ðð«ð ðð¥ð¥ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð, ðð±ððð©ð ððšð« ðð¡ð«ðð ðð²ððð ðð«ðšðŠ ð¬ð®ð«ðð¡ ðð®ðªðŠðð§ ð°ð¡ð¢ðð¡ ð°ðð«ð ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡:
ÙÙÙÙÙ٠اÙÙÙÙÙÙ ÙØ§ ÙÙ٠اÙÙØ§ÙÙØ±Ùض٠٠ÙÙ ØŽÙØ¬ÙØ±ÙØ©Ù اÙÙÙÙÙÙØ§Ù Ù
ðð§ð ð¢ð ð°ð¡ðððð¯ðð« ðð«ððð¬ ð®ð©ðšð§ ðð¡ð ððð«ðð¡ ð°ðð«ð ð©ðð§ð¬ ⊠[ðð:ðð-ðð]
ð®ð§ðð¢ð¥ ðð¡ð ðð§ð ðšð ðð¡ðšð¬ð ðð¡ð«ðð ðð²ððð.
â ðð®ð«ðð¡ ðð¥-ððð£ððð¡ (ðð) ð°ðð¬ ðð¥ð¬ðš ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð ðð±ððð©ð ððšð« ðð¡ð«ðð ðð²ððð:
اÙÙÙÙÙ ÙÙ ÙÙØ§ÙÙ Ù ÙÙÙÙÙ ÙÙÙØ§ ÙÙÙ ÙÙ ÙÙØ§ÙÙ ÙÙØ§Ø³ÙÙÙØ§
ðð¡ðð§ ð¢ð¬ ðšð§ð ð°ð¡ðš ð°ðð¬ ð ððð¥ð¢ðð¯ðð« ð¥ð¢ð€ð ðšð§ð ð°ð¡ðš ð°ðð¬ ðððð¢ðð§ðð¥ð² ðð¢ð¬ðšðððð¢ðð§ð? [ðð:ðð-ðð]
ð®ð§ðð¢ð¥ ðð¡ð ðð§ð ðšð ðð¡ðšð¬ð ðð¡ð«ðð ðð²ððð.
â ðð¢ð€ðð°ð¢ð¬ð, ð¬ð®ð«ðð¡ ððððâ (ðð), ð ððð¢ð« (ðð), ððð¬ð¢ð§ (ðð), ðððððð (ðð), ððð (ðð), ðð§ð ðð¥-ðð®ðŠðð« (ðð) ð°ðð«ð ðð¥ð¥ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð, ðð±ððð©ð ððšð« ðð¡ð«ðð ðð²ððð ð°ð¡ð¢ðð¡ ð°ðð«ð ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡ ðððšð®ð ðð¥-ððð¡ð¬ð¡ð¢, ðð¡ð ð€ð¢ð¥ð¥ðð« ðšð ðððŠð³ðð¡:
ÙÙÙÙ ÙÙØ§ Ø¹ÙØšÙادÙÙ٠اÙÙÙØ°ÙÙÙ٠اÙÙØ³ÙرÙÙÙÙØ§
ððð², âð ðð² ð¬ðð«ð¯ðð§ðð¬ ð°ð¡ðš ð¡ðð¯ð ðð«ðð§ð¬ð ð«ðð¬ð¬ðð ⊠[ðð:ðð-ðð]
ð®ð§ðð¢ð¥ ðð¡ð ðð§ð ðšð ðð¡ðšð¬ð ðð¡ð«ðð ðð²ððð.
â ðð¢ð€ðð°ð¢ð¬ð, ðð¡ð ð¬ðð¯ðð§ ðð ððððŠ ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ (ðð-ðð), ððð (ðð), ðð¥-ðð¡ðð«ð¢ð²ððð (ðð), ðð¥-ððšðšð« (ðð), ðð¥-ððð£ðŠ (ðð), ðð¥-ðððŠð« (ðð), ðð¥-ððð¡ðŠðð§ (ðð), ðð¥-ðððªð¢âðð¡ (ðð), ðð¥-ðððð (ðð), ðð§ð ðð¥-ððð ð¡ðððšðšð§ (ðð) ð°ðð«ð ðð¥ð¥ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð ðð±ððð©ð ððšð« ðð¡ð ðð§ð ðšð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ððð ð¡ðððšðšð§ (ðð:ðð-ðð) ð°ð¡ð¢ðð¡ ð°ðð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡.
â ðð¢ð€ðð°ð¢ð¬ð, ðð¥-ðð®ð¥ð€ (ðð), ðð¥-ððð¥ððŠ (ðð), ðð¥-ðððªðªðð¡ (ðð), ðð¥-ððâððð«ð¢ð£ (ðð), ððšðšð¡ (ðð), ðð¥-ðð¢ð§ð§ (ðð), ðð§ð ðð¥-ðð®ð³ððŠðŠð¢ð¥ (ðð) ð°ðð«ð ðð¥ð¥ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð, ðð±ððð©ð ððšð« ðð°ðš ðð²ððð:
اÙÙÙÙÙ Ø±ÙØšÙÙÙÙ ÙÙØ¹ÙÙÙ٠٠اÙÙÙÙÙÙ٠تÙÙÙÙÙ Ù
ðð§ðððð, ð²ðšð®ð« ððšð«ð ð€ð§ðšð°ð¬ ðð¡ðð ð²ðšð® ð¬ððð§ð ⊠[ðð:ðð]
â ðð¢ð€ðð°ð¢ð¬ð, ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ðð®ðððð¡ð¢ð« (ðð) ð®ð§ðð¢ð¥ ðð¡ð ðð§ð ðšð ðð¡ð ðð®ð«âðð§ ð°ðð¬ ðð¥ð¥ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð, ðð±ððð©ð ððšð«: ðð¥-ððð¥ð³ðð¥ðð¡ (ðð), ðð¥-ððð¬ð« (ððð), ðð¥-ðð€ð¡ðð¬ (ððð), ðð¥-ð ðð¥ððª (ððð) ðð§ð ðð¥-ððð¬ (ððð), ð°ð¡ð¢ðð¡ ðð«ð ðð¥ð¥ ððððð§ð¢ ð¬ð®ð«ðð¡ð¬.
â ðð§ð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ðð§ððð¥ (ðð), ðð¥-ððð°ððð¡ (ðð), ðð¥-ððšðšð« (ðð), ðð¥-ðð¡ð³ðð (ðð), ðð®ð¡ððŠðŠðð (ðð), ðð¥-ð ððð¡ (ðð), ðð¥-ðð®ð£ð®ð«ðð (ðð), ðð§ð ðð«ðšðŠ ðð¥-ðððððð (ðð) ð®ð§ðð¢ð¥ ðð¥-ððð¡ð«ðððŠ (ðð) ð°ðð«ð ðð¥ð¥ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡.
ÙÙØ°Ø§ Ø§ÙØ®Ø±Ø¬Ù ؚطÙÙÙ Ø ÙØ§ÙØ³ÙØ§Ø¯Ù Ø¬ÙØ¯ Ø Ø±Ø¬Ø§ÙÙ ÙÙÙÙ Ø«ÙØ§Øª ٠٠عÙ٠اء Ø§ÙØ¹Ø±ØšÙØ© اÙÙ ØŽÙÙØ±ÙÙ . Ù
ðð¡ð¢ð¬ ð°ðð¬ ð¡ðšð° ð¡ð ð«ðð©ðšð«ððð ð¢ð ð¢ð§ ð¢ðð¬ ðð®ð¥ð¥ ð¥ðð§ð ðð¡, ðð§ð ð¢ðð¬ ðð¡ðð¢ð§ ðšð ð§ðð«ð«ððð¢ðšð§ ð¢ð¬ ð ðšðšð; ðð¥ð¥ ðð¡ð ðŠðð§ ð¢ð§ ðð¡ð ðð¡ðð¢ð§ ðð«ð ðð«ð®ð¬ðð°ðšð«ðð¡ð² ð§ðð«ð«ðððšð«ð¬ ðð«ðšðŠ ððŠðšð§ð ðð¡ð ð°ðð¥ð¥-ð€ð§ðšð°ð§ ðð«ððð¢ð ð¬ðð¡ðšð¥ðð«ð¬
.
ÙÙØ§Ù Ø§ÙØšÙÙÙÙ ÙÙ â Ø¯Ùا؊٠اÙÙØšÙØ© â : Ø£ÙØšØ£Ùا أؚ٠عؚد اÙÙÙ Ø§ÙØØ§ÙØž Ø Ø£Ø®ØšØ±ÙØ§ أؚ٠٠ØÙ د ØšÙ Ø²ÙØ§Ø¯ Ø§ÙØ¹Ø¯Ù Ø ØØ¯Ø«Ùا Ù ØÙ د ØšÙ Ø¥Ø³ØØ§Ù Ø ØØ¯Ø«Ùا ÙØ¹ÙÙØš ØšÙ Ø¥ØšØ±Ø§ÙÙÙ Ø§ÙØ¯ÙرÙÙ Ø ØØ¯Ø«Ùا Ø£ØÙ د ØšÙ ÙØµØ± ØšÙ [ ص: 58 ] ٠اÙÙ Ø§ÙØ®Ø²Ø§Ø¹Ù Ø ØØ¯Ø«Ùا عÙÙ ØšÙ Ø§ÙØØ³ÙÙ ØšÙ ÙØ§Ùد Ø Ø¹Ù Ø£ØšÙÙ Ø ØØ¯Ø«ÙÙ ÙØ²Ùد اÙÙØÙÙ Ø Ø¹Ù Ø¹ÙØ±Ù Ø© ÙØ§ÙØØ³ÙÙ ØšÙ Ø£ØšÙ Ø§ÙØØ³Ù ÙØ§Ùا : Ø£ÙØ²Ù اÙÙ٠٠٠اÙÙØ±Ø¢Ù ØšÙ ÙØ© : Ø§ÙØ±Ø£ ؚاس٠رؚ٠ÙÙ Ø ÙØ§ÙÙ Ø²Ù Ù Ø ÙØ§Ù٠دثر ٠تؚت ÙØ¯Ø§ أؚ٠ÙÙØš ٠إذا Ø§ÙØŽÙ س ÙÙØ±Øª Ù Ø³ØšØ Ø§Ø³Ù Ø±ØšÙ Ø§ÙØ£Ø¹ÙÙ Ù ÙØ§ÙÙÙ٠إذا ÙØºØŽÙ ÙØ§ÙÙØ¬Ø± Ø ÙØ§ÙضØÙ Ø Ù Ø£ÙÙ ÙØŽØ±Ø ÙØ§Ùعصر Ø ÙØ§ÙØ¹Ø§Ø¯ÙØ§Øª Ø ÙØ§ÙÙÙØ«Ø± Ø Ù Ø£ÙÙØ§ÙÙ Ø§ÙØªÙاثر Ù Ø£Ø±Ø£ÙØª Ù ÙÙ ÙØ§Ø£ÙÙØ§ اÙÙØ§ÙرÙÙ ÙØ£ØµØØ§Øš اÙÙÙÙ Ø ÙØ§ÙÙÙÙ Ø Ù ÙÙ Ø£Ø¹ÙØ° ؚرؚ اÙÙØ§Ø³ Ù ÙÙ Ù٠اÙÙÙ Ø£ØØ¯ ÙØ§ÙÙØ¬Ù Ø ÙØ¹ØšØ³ Ù Ø¥ÙØ§ Ø£ÙØ²ÙÙØ§Ù Ø ÙØ§Ù؎٠س ÙØ¶ØØ§Ùا Ø ÙØ§Ùس٠اء ذات Ø§ÙØšØ±Ùج Ø ÙØ§ÙتÙÙ ÙØ§ÙØ²ÙØªÙÙ Ù ÙØ¥ÙÙØ§Ù ÙØ±ÙØŽ ÙØ§ÙÙØ§Ø±Ø¹Ø© Ø Ù ÙØ§ Ø£ÙØ³Ù ØšÙÙ٠اÙÙÙØ§Ù Ø© ÙØ§ÙÙ٠زة Ø ÙØ§ÙÙ Ø±Ø³ÙØ§Øª Ø ÙÙ Ø Ù ÙØ§ Ø£ÙØ³Ù ØšÙØ°Ø§ Ø§ÙØšÙد Ø ÙØ§Ùس٠اء ÙØ§ÙØ·Ø§Ø±Ù Ø Ù Ø§ÙØªØ±ØšØª Ø§ÙØ³Ø§Ø¹Ø© ÙØµ ÙØ§Ùج٠ÙÙØ³ ÙØ§ÙÙØ±ÙØ§Ù ÙØ§ÙÙ ÙØ§ØŠÙØ© ÙØ·Ù ÙØ§ÙÙØ§Ùعة ÙØ·Ø³Ù ÙØ·Ø³ ÙØ·Ø³Ù ÙØšÙ٠إسرا؊ÙÙ ÙØ§Ùتاسعة ÙÙÙØ¯ ÙÙÙØ³Ù ÙØ£ØµØØ§Øš Ø§ÙØØ¬Ø± ÙØ§ÙØ£ÙØ¹Ø§Ù ÙØ§ÙØµØ§ÙØ§Øª ÙÙÙÙ Ø§Ù ÙØ³ØšØ£ ÙØ§Ùز٠ر ÙØÙ Ø§ÙÙ Ø€Ù Ù ÙØÙ Ø§ÙØ¯Ø®Ø§Ù ÙØÙ Ø§ÙØ³Ø¬Ø¯Ø© ÙØÙ Ø¹Ø³Ù ÙØÙ Ø§ÙØ²Ø®Ø±Ù ÙØ§ÙØ¬Ø§Ø«ÙØ© ÙØ§ÙØ£ØÙØ§Ù ÙØ§ÙØ°Ø§Ø±ÙØ§Øª ÙØ§ÙØºØ§ØŽÙØ© ÙØ£ØµØØ§Øš اÙÙÙÙ ÙØ§ÙÙØÙ ÙÙÙØØ§ ÙØ¥ØšØ±Ø§ÙÙÙ ÙØ§ÙØ£ÙØšÙاء ÙØ§Ù٠؀٠ÙÙÙ ÙØ§ÙÙ Ø§ÙØ³Ø¬Ø¯Ø© ÙØ§ÙØ·ÙØ± ÙØªØšØ§Ø±Ù ÙØ§ÙØØ§ÙØ© ÙØ³Ø£Ù Ù Ø¹Ù ÙØªØ³Ø§Ø¡ÙÙÙ Ù ÙØ§ÙÙØ§Ø²Ø¹Ø§Øª ٠إذا Ø§ÙØ³Ù اء Ø§ÙØŽÙت ٠إذا Ø§ÙØ³Ù اء اÙÙØ·Ø±Øª ÙØ§ÙرÙÙ Ø ÙØ§ÙعÙÙØšÙت . Ù
Ù٠ا ÙØ²Ù ؚاÙ٠دÙÙØ© : ÙÙÙ ÙÙÙ Ø·ÙÙÙÙ ÙØ§ÙØšÙØ±Ø© ÙØ¢Ù Ø¹Ù Ø±Ø§Ù ÙØ§ÙØ£ÙÙØ§Ù ÙØ§ÙØ£ØØ²Ø§Øš ÙØ§Ù٠ا؊دة ÙØ§Ù٠٠تØÙØ© ÙØ§ÙÙØ³Ø§Ø¡ ٠إذا Ø²ÙØ²Ùت ÙØ§ÙØØ¯Ùد ÙÙ ØÙ د ÙØ§Ùرعد ÙØ§ÙرØÙ Ù Ù Ù٠أت٠عÙÙ Ø§ÙØ¥ÙØ³Ø§Ù ÙØ§ÙØ·ÙØ§Ù Ø Ù ÙÙ ÙÙÙ ÙØ§ÙØØŽØ± Ø Ù Ø¥Ø°Ø§ جاء ÙØµØ± اÙÙÙ ÙØ§ÙÙÙØ± ÙØ§ÙØØ¬ ÙØ§ÙÙ ÙØ§ÙÙÙÙ ÙØ§ÙÙ Ø¬Ø§Ø¯ÙØ© ÙØ§ÙØØ¬Ø±Ø§Øª Ø Ù ÙØ§Ø£ÙÙØ§ اÙÙØšÙ ÙÙ ØªØØ±Ù ÙØ§ÙØµÙ ÙØ§Ùج٠عة ÙØ§ÙØªØºØ§ØšÙ ÙØ§ÙÙØªØ Ø ÙØšØ±Ø§Ø¡Ø© . Ù
ÙØ§Ù Ø§ÙØšÙÙÙÙ : ÙØ§Ùتاسعة Ø ÙØ±Ùد ØšÙØ§ Ø³ÙØ±Ø© ÙÙÙØ³ . ÙØ§Ù : ÙÙØ¯ Ø³ÙØ· Ù Ù ÙØ°Ù Ø§ÙØ±ÙØ§ÙØ© : اÙÙØ§ØªØØ© ÙØ§Ùأعرا٠ÙÙÙÙØ¹Øµ Ø ÙÙ٠ا ÙØ²Ù ØšÙ ÙØ© . Ù
[ðð«ððð¢ð ððð±ð ðð«ðð§ð¬ð¥ðððð ðð§ð ð©ð«ðð¬ðð§ððð ð¢ð§ ðð¡ðð«ð ððð¥ðšð°]
ÙØ§Ù : ÙÙØ¯ Ø£Ø®ØšØ±ÙØ§ عÙ٠ؚ٠أØÙ د ØšÙ Ø¹ØšØ¯Ø§Ù Ø Ø£Ø®ØšØ±ÙØ§ Ø£ØÙ د ØšÙ Ø¹ØšÙØ¯ Ø§ÙØµÙار Ø ØØ¯Ø«Ùا Ù ØÙ د ؚ٠اÙÙØ¶Ù Ø ØØ¯Ø«Ùا إس٠اعÙ٠ؚ٠عؚد اÙÙ٠ؚ٠زرارة Ø§ÙØ±ÙÙ Ø ØØ¯Ø«Ùا عؚد Ø§ÙØ¹Ø²Ùز ؚ٠عؚد [ ص: 59 ] Ø§ÙØ±ØÙ ٠اÙÙØ±ØŽÙ Ø ØØ¯Ø«Ùا خصÙÙ Ø Ø¹Ù Ù Ø¬Ø§ÙØ¯ Ø Ø¹Ù Ø§ØšÙ Ø¹ØšØ§Ø³ Ø£ÙÙ ÙØ§Ù : إ٠أÙ٠٠ا Ø£ÙØ²Ù اÙÙ٠عÙÙ ÙØšÙ٠٠٠اÙÙØ±Ø¢Ù Ø§ÙØ±Ø£ ØšØ§Ø³Ù Ø±ØšÙ ÙØ°Ùر ٠عÙÙ ÙØ°Ø§ Ø§ÙØØ¯ÙØ« Ø ÙØ°Ùر Ø§ÙØ³Ùر Ø§ÙØªÙ Ø³ÙØ·Øª Ù Ù Ø§ÙØ±ÙØ§ÙØ© Ø§ÙØ£ÙÙÙ ÙÙ Ø°ÙØ± ٠ا ÙØ²Ù ØšÙ ÙØ© Ø ÙÙØ§Ù : ÙÙÙØØ¯ÙØ« ØŽØ§ÙØ¯ ÙÙ ØªÙØ³Ùر Ù ÙØ§ØªÙ ÙØºÙر٠٠ع اÙÙ Ø±Ø³Ù Ø§ÙØµØÙØ Ø§ÙØ°Ù ØªÙØ¯Ù . Ù
ðð¥-ððð²ð¡ððªð¢ ðð¥ð¬ðš ð¬ðð¢ð ⊠ðšð§ ðð¡ð ðð®ðð¡ðšð«ð¢ðð² ðšð ðð®ð£ðð¡ð¢ð ðð¡ðð ð¢ðð§ âðððððð¬ ð¬ðð¢ð, âðð¡ð ðð¢ð«ð¬ð ð©ðð«ð ðšð ðð¡ð ðð®ð«âðð§ ðð¡ðð ðð¥ð¥ðð¡ ð«ðð¯ððð¥ðð ððš ðð¢ð¬ ð©ð«ðšð©ð¡ðð ð°ðð¬ ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-âðð¥ððªâ ðð§ð ðð¡ðð§ ð¡ð ðŠðð§ðð¢ðšð§ðð ðð¡ð ð¬ððŠð ðŠððð§ð¢ð§ð ðð¬ ðð¡ð¢ð¬ ð¡ððð¢ðð¡ ð¢ð§ðð¥ð®ðð¢ð§ð ðð¡ð ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ðð¡ðð ð°ðð«ð ðŠð¢ð¬ð¬ð¢ð§ð ðð«ðšðŠ ðð¡ð ðð¢ð«ð¬ð ð§ðð«ð«ððð¢ðšð§ ð¢ð§ ðð¡ð ðŠð¢ðð¬ð ðšð ðð¡ð ððð€ð€ð¢ ð¬ð®ð«ðð¡ð¬.
ðð§ð ðð¥-ððð²ð¡ððªð¢ ðð¥ð¬ðš ð¬ðð¢ð: ðð¡ð¢ð¬ ð¡ððð¢ðð¡ ð¢ð¬ ð¬ð®ð©ð©ðšð«ððð ðð² ðð§ðšðð¡ðð« ððšð®ð§ð ð¢ð§ ðð¡ð ðððð¬ð¢ð« ðšð ðð®ðªððð¢ð¥ ðð§ð ðšðð¡ðð«ð¬, ðð§ð ð¢ð ð¢ð¬ ð¬ðšð®ð§ð ððð¬ð©ð¢ðð ððð¢ð§ð ð ðŠð®ð«ð¬ðð¥ ð¡ððð¢ðð¡, ðð¬ ð¡ðð¬ ðððð§ ðŠðð§ðð¢ðšð§ðð ððððšð«ð.
ÙÙØ§Ù Ø§ØšÙ Ø§ÙØ¶Ø±Ùس ÙÙ â ÙØ¶Ø§ØŠÙ اÙÙØ±Ø¢Ù â : ØØ¯Ø«Ùا Ù ØÙ د ؚ٠عؚد اÙÙÙ ØšÙ Ø£ØšÙ Ø¬Ø¹ÙØ± Ø§ÙØ±Ø§Ø²Ù Ø Ø£ÙØšØ£Ùا ع٠ر ØšÙ ÙØ§Ø±ÙÙ Ø ØØ¯Ø«Ùا عث٠ا٠ؚ٠عطاء Ø§ÙØ®Ø±Ø§Ø³Ø§ÙÙ Ø Ø¹Ù Ø£ØšÙÙ Ø Ø¹Ù Ø§ØšÙ Ø¹ØšØ§Ø³ ÙØ§Ù : ÙØ§Ùت إذا Ø£ÙØ²Ùت ÙØ§ØªØØ© Ø³ÙØ±Ø© ØšÙ ÙØ© ÙØªØšØª ØšÙ ÙØ© Ø Ø«Ù ÙØ²Ùد اÙÙÙ ÙÙÙØ§ ٠ا ؎اء Ø ÙÙØ§Ù Ø£Ù٠٠ا Ø£ÙØ²Ù ٠٠اÙÙØ±Ø¢Ù Ø§ÙØ±Ø£ ØšØ§Ø³Ù Ø±ØšÙ Ø«Ù Ù Ø Ø«Ù ÙØ§Ø£ÙÙØ§ اÙÙ Ø²Ù Ù Ø Ø«Ù ÙØ§Ø£ÙÙØ§ اÙ٠دثر Ø Ø«Ù ØªØšØª ÙØ¯Ø§ أؚ٠ÙÙØš Ø Ø«Ù Ø¥Ø°Ø§ Ø§ÙØŽÙ س ÙÙØ±Øª Ø Ø«Ù Ø³ØšØ Ø§Ø³Ù Ø±ØšÙ Ø§ÙØ£Ø¹ÙÙ Ø Ø«Ù ÙØ§ÙÙÙ٠إذا ÙØºØŽÙ Ø Ø«Ù ÙØ§ÙÙØ¬Ø± Ø Ø«Ù ÙØ§ÙضØÙ Ø Ø«Ù Ø£ÙÙ ÙØŽØ±Ø Ø Ø«Ù ÙØ§Ùعصر Ø Ø«Ù ÙØ§ÙØ¹Ø§Ø¯ÙØ§Øª Ø Ø«Ù Ø¥ÙØ§ أعطÙÙØ§Ù ث٠أÙÙØ§ÙÙ Ø§ÙØªÙاثر Ø«Ù Ø£Ø±Ø£ÙØª Ø§ÙØ°Ù ÙÙØ°Øš ث٠ÙÙ ÙØ§Ø£ÙÙØ§ اÙÙØ§ÙرÙ٠ث٠أÙ٠تر ÙÙÙ ÙØ¹Ù رؚ٠ث٠ÙÙ Ø£Ø¹ÙØ° ؚرؚ اÙÙÙ٠ث٠ÙÙ Ø£Ø¹ÙØ° ؚرؚ اÙÙØ§Ø³ ث٠ÙÙ Ù٠اÙÙÙ Ø£ØØ¯ Ø«Ù ÙØ§ÙÙØ¬Ù ث٠عؚس Ø«Ù Ø¥ÙØ§ Ø£ÙØ²ÙÙØ§Ù ÙÙ ÙÙÙØ© اÙÙØ¯Ø± Ø«Ù ÙØ§Ù؎٠س ÙØ¶ØØ§Ùا Ø«Ù ÙØ§Ùس٠اء ذات Ø§ÙØšØ±Ùج Ø«Ù ÙØ§ÙتÙÙ ÙØ§ÙØ²ÙØªÙÙ Ø«Ù ÙØ¥ÙÙØ§Ù ÙØ±ÙØŽ ث٠اÙÙØ§Ø±Ø¹Ø© Ø«Ù ÙØ§ Ø£ÙØ³Ù ØšÙÙ٠اÙÙÙØ§Ù Ø© ث٠ÙÙÙ ÙÙÙ Ù٠زة Ø«Ù ÙØ§ÙÙ Ø±Ø³ÙØ§Øª Ø Ø«Ù Ù Ø Ø«Ù ÙØ§ Ø£ÙØ³Ù ØšÙØ°Ø§ Ø§ÙØšÙد Ø«Ù ÙØ§Ùس٠اء ÙØ§ÙØ·Ø§Ø±Ù Ø«Ù Ø§ÙØªØ±ØšØª Ø§ÙØ³Ø§Ø¹Ø© ث٠ص Ø Ø«Ù Ø§ÙØ£Ø¹Ø±Ø§Ù Ø Ø«Ù ÙÙ Ø£ÙØÙ Ø Ø«Ù ÙØ³ Ø Ø«Ù Ø§ÙÙØ±ÙØ§Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙÙ ÙØ§ØŠÙØ© Ø Ø«Ù ÙÙÙØ¹Øµ Ø Ø«Ù Ø·Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙÙØ§Ùعة Ø Ø«Ù Ø·Ø³Ù Ø§ÙØŽØ¹Ø±Ø§Ø¡ Ø Ø«Ù Ø·Ø³ Ø Ø«Ù Ø§ÙÙØµØµ Ø Ø«Ù ØšÙ٠إسرا؊ÙÙ Ø Ø«Ù ÙÙÙØ³ Ø Ø«Ù ÙÙØ¯ Ø Ø«Ù ÙÙØ³Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙØØ¬Ø± Ø Ø«Ù Ø§ÙØ£ÙØ¹Ø§Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙØµØ§Ùات Ø Ø«Ù ÙÙÙ Ø§Ù Ø Ø«Ù Ø³ØšØ£ Ø Ø«Ù Ø§ÙØ²Ù ر Ø Ø«Ù ØÙ اÙÙ Ø€Ù Ù Ø Ø«Ù ØÙ Ø§ÙØ³Ø¬Ø¯Ø© Ø Ø«Ù ØÙ Ø¹Ø³Ù Ø Ø«Ù ØÙ Ø§ÙØ²Ø®Ø±Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙØ¯Ø®Ø§Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙØ¬Ø§Ø«ÙØ© Ø Ø«Ù Ø§ÙØ£ØÙØ§Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙØ°Ø§Ø±Ùات Ø Ø«Ù Ø§ÙØºØ§ØŽÙØ© Ø Ø«Ù Ø§ÙÙÙÙ Ø Ø«Ù Ø§ÙÙØÙ Ø«Ù Ø¥ÙØ§ أرسÙÙØ§ ÙÙØØ§ Ø Ø«Ù Ø³ÙØ±Ø© إؚراÙÙÙ Ø Ø«Ù Ø³ÙØ±Ø© Ø§ÙØ£ÙØšÙØ§Ø¡ Ø Ø«Ù Ø§Ù٠؀٠ÙÙÙ Ø Ø«Ù ØªÙØ²ÙÙ Ø§ÙØ³Ø¬Ø¯Ø© Ø Ø«Ù Ø§ÙØ·Ùر Ø Ø«Ù ØªØšØ§Ø±Ù Ø§ÙÙ ÙÙ Ø Ø«Ù Ø§ÙØØ§ÙØ© Ø Ø«Ù Ø³Ø£Ù Ø Ø«Ù Ø¹Ù ÙØªØ³Ø§Ø¡ÙÙ٠ث٠اÙÙØ§Ø²Ø¹Ø§Øª Ø Ø«Ù Ø¥Ø°Ø§ Ø§ÙØ³Ù اء اÙÙØ·Ø±Øª ث٠إذا Ø§ÙØ³Ù اء Ø§ÙØŽÙت Ø«Ù Ø§ÙØ±ÙÙ Ø Ø«Ù Ø§ÙØ¹ÙÙØšÙت Ø Ø«Ù ÙÙÙ ÙÙÙ Ø·ÙÙÙÙ ÙÙØ°Ø§ ٠ا Ø£ÙØ²Ù اÙÙÙ ØšÙ ÙØ© . Ù
[ ص: 60 ] ÙØ£Ù ا ٠ا Ø£ÙØ²Ù ؚاÙ٠دÙÙØ© : Ø³ÙØ±Ø© Ø§ÙØšÙرة Ø Ø«Ù Ø§ÙØ£ÙÙØ§Ù Ø Ø«Ù Ø¢Ù Ø¹Ù Ø±Ø§Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙØ£ØØ²Ø§Øš Ø Ø«Ù Ø§Ù٠٠تØÙØ© Ø Ø«Ù Ø§ÙÙØ³Ø§Ø¡ Ø Ø«Ù Ø¥Ø°Ø§ Ø²ÙØ²Ùت Ø Ø«Ù Ø§ÙØØ¯ÙØ¯ Ø Ø«Ù Ø§ÙÙØªØ§Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙØ±Ø¹Ø¯ Ø Ø«Ù Ø§ÙØ±ØÙ Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙØ¥ÙØ³Ø§Ù Ø Ø«Ù Ø§ÙØ·ÙØ§Ù Ø Ø«Ù ÙÙ ÙÙÙ Ø Ø«Ù Ø§ÙØØŽØ± Ø Ø«Ù Ø¥Ø°Ø§ جاء ÙØµØ± اÙÙÙ Ø Ø«Ù Ø§ÙÙÙØ± Ø Ø«Ù Ø§ÙØØ¬ Ø Ø«Ù Ø§ÙÙ ÙØ§ÙÙÙÙ Ø Ø«Ù Ø§ÙÙ Ø¬Ø§Ø¯ÙØ© Ø Ø«Ù Ø§ÙØØ¬Ø±Ø§Øª Ø Ø«Ù Ø§ÙØªØØ±ÙÙ Ø Ø«Ù Ø§ÙØ¬Ù عة Ø Ø«Ù Ø§ÙØªØºØ§ØšÙ Ø Ø«Ù Ø§ÙØµÙ Ø Ø«Ù Ø§ÙÙØªØ Ø Ø«Ù Ø§Ù٠ا؊دة Ø Ø«Ù ØšØ±Ø§Ø¡Ø© . Ù
ððð§ ðð¥-ðð¡ð®ð«ðð²ð¬ ð¬ðð¢ð ð¢ð§ ðð¥-ð ððð¡ððâð¢ð¥ ðð¥-ðð®ð«âðð§: ⊠ðð¡ðð ð¢ðð§ âðððððð¬ ð¬ðð¢ð, âðð ðð¡ð ððð ð¢ð§ð§ð¢ð§ð ðšð ð ð¬ð®ð«ðð¡ ð°ðð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð ð¢ð ð°ðšð®ð¥ð ðð ð°ð«ð¢ðððð§ ððšð°ð§ ðð¬ ð ððð€ð€ð¢ ð¬ð®ð«ðð¡, ðð§ð ðð¡ðð§ ðð¥ð¥ðð¡ ð°ðšð®ð¥ð ððð ð°ð¡ðððð¯ðð« ðð ð°ð¢ð¬ð¡ðð ððš ð¢ð. ðð§ð ðð¡ð ðð¢ð«ð¬ð ð©ðð«ð ðšð ðð¡ð ðð®ð«âðð§ ðð¡ðð ð°ðð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð ð°ðð¬ ⊠[ðð§ð ð¡ð ððð ðð§ ð¥ð¢ð¬ðð¢ð§ð ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ðð¬ ð°ð ð¡ðð¯ð ð«ðð©ð«ðšðð®ððð ð¢ð§ ðð¡ð ðð¡ðð«ð ððð¥ðšð°].â
ÙÙØ§Ù Ø£ØšÙ Ø¹ØšÙØ¯ ÙÙ â ÙØ¶Ø§ØŠÙ اÙÙØ±Ø¢Ù â : ØØ¯Ø«Ùا عؚد اÙÙÙ ØšÙ ØµØ§ÙØ Ù٠عاÙÙØ© ØšÙ ØµØ§ÙØ Ø Ø¹Ù Ø¹ÙÙ ØšÙ Ø£ØšÙ Ø·ÙØØ© Ø ÙØ§Ù : ÙØ²Ùت ؚاÙ٠دÙÙØ© Ø³ÙØ±Ø© Ø§ÙØšÙرة ÙØ¢Ù Ø¹Ù Ø±Ø§Ù ÙØ§ÙÙØ³Ø§Ø¡ ÙØ§Ù٠ا؊دة ÙØ§ÙØ£ÙÙØ§Ù ÙØ§ÙØªÙØšØ© ÙØ§ÙØØ¬ ÙØ§ÙÙÙØ± ÙØ§ÙØ£ØØ²Ø§Øš Ø Ù Ø§ÙØ°ÙÙ ÙÙØ±Ùا Ø ÙØ§ÙÙØªØ ÙØ§ÙØØ¯Ùد ÙØ§ÙÙ Ø¬Ø§Ø¯ÙØ© ÙØ§ÙØØŽØ± ÙØ§Ù٠٠تØÙØ© ÙØ§ÙØÙارÙÙÙ â ÙØ±Ùد Ø§ÙØµÙ â ÙØ§ÙØªØºØ§ØšÙ Ø Ù ÙØ§Ø£ÙÙØ§ اÙÙØšÙ إذا Ø·ÙÙØªÙ اÙÙØ³Ø§Ø¡ Ø Ù ÙØ§Ø£ÙÙØ§ اÙÙØšÙ ÙÙ ØªØØ±Ù ÙØ§ÙÙØ¬Ø± ÙØ§ÙÙÙÙ Ø Ù Ø¥ÙØ§ Ø£ÙØ²ÙÙØ§Ù ÙÙ ÙÙÙØ© اÙÙØ¯Ø± Ø Ù ÙÙ ÙÙÙ Ø Ù Ø¥Ø°Ø§ Ø²ÙØ²Ùت Ø Ù Ø¥Ø°Ø§ جاء ÙØµØ± اÙÙÙ Ø ÙØ³Ø§ØŠØ± ذÙÙ ØšÙ ÙØ© . Ù
ðð§ ð ððð¡ððâð¢ð¥ ðð¥-ðð®ð«âðð§, ððð® âðððð²ð ðŠðð§ðð¢ðšð§ðð ðð¡ðð ððšðð¡ ðððð®ð¥ð¥ðð¡ ð¢ðð§ ððð¥ð¢ð¡ ðð§ð ðð®âðð°ð¢ð²ðð¡ ð¢ðð§ ððð¥ð¢ð¡ ð«ðð©ðšð«ððð ðð¡ðð âðð¥ð¢ ð¢ðð§ ððð¢ ððð¥ð¡ðð¡ ð¬ðð¢ð:
ðð¡ð ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡ ð°ðð«ð:
(ðð) ðð¥-ðððªðð«ðð¡, (ðð) ððð¥ âððŠð«ðð§, (ðð) ðð¥-ðð¢ð¬ððâ, (ðð) ðð¥-ððâð¢ððð¡, (ðð) ðð¥-ðð§ððð¥, (ðð) ðð¥-ððð°ððð¡, (ðð) ðð¥-ððð£ð£, (ðð) ðð¥-ððšðšð«, (ðð) ðð¥-ðð¡ð³ðð, (ðð) ðð®ð¡ððŠðŠðð, (ðð) ðð¥-ð ððð¡, (ðð) ðð¥-ðððððð, (ðð) ðð¥-ðð®ð£ðððð¥ðð¡, (ðð) ðð¥-ððð¬ð¡ð«, (ðð) ðð¥-ðð®ðŠððð¡ð¢ð§ðð¡, (ðð) ðð¥-ðððð, (ðð) ðð¥-ððð ð¡ðððšðšð§, (ðð) ðð¥-ððð¥ðððª, (ðð) ðð¥-ððð¡ð«ðððŠ, (ðð) ðð¥-ð ðð£ð«, (ðð) ðð¥-ððð²ð¥, (ðð) ðð¥-ðððð«, (ðð) ðð¥-ððð²ð²ð¢ð§ðð¡, (ðð) ðð¥-ððð¥ð³ðð¥ðð¡, ðð§ð (ððð) ðð¥-ððð¬ð«.
ðð¥ð¥ ðð¡ð ð«ðð¬ð ð°ðð«ð ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð.
ÙÙØ§Ù Ø£ØšÙ ØšÙØ± ØšÙ Ø§ÙØ£Ùؚار٠: ØØ¯Ø«Ùا إس٠اعÙÙ ØšÙ Ø¥Ø³ØØ§Ù اÙÙØ§Ø¶Ù ØØ¯Ø«Ùا ØØ¬Ø§Ø¬ ØšÙ Ù ÙÙØ§Ù ÙØšØ£Ùا ÙØŽØ§Ù Ø Ø¹Ù ÙØªØ§Ø¯Ø© Ø ÙØ§Ù : ÙØ²Ù Ù٠اÙ٠دÙÙØ© ٠٠اÙÙØ±Ø¢Ù : Ø§ÙØšÙرة ÙØ¢Ù Ø¹Ù Ø±Ø§Ù ÙØ§ÙÙØ³Ø§Ø¡ ÙØ§Ù٠ا؊دة ÙØšØ±Ø§Ø¡Ø© ÙØ§Ùرعد ÙØ§ÙÙØÙ ÙØ§ÙØØ¬ ÙØ§ÙÙÙØ± ÙØ§ÙØ£ØØ²Ø§Øš ÙÙ ØÙ د ÙØ§ÙÙØªØ ÙØ§ÙØØ¬Ø±Ø§Øª ÙØ§ÙØØ¯Ùد ÙØ§ÙرØÙ Ù ÙØ§ÙÙ Ø¬Ø§Ø¯ÙØ© ÙØ§ÙØØŽØ± ÙØ§Ù٠٠تØÙØ© âââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââââÙØ§ÙØµÙ ÙØ§Ùج٠عة ÙØ§ÙÙ ÙØ§ÙÙÙÙ ÙØ§ÙØªØºØ§ØšÙ ÙØ§ÙØ·ÙØ§Ù Ø Ù ÙØ§Ø£ÙÙØ§ اÙÙØšÙ ÙÙ ØªØØ±Ù Ø¥Ù٠رأس Ø§ÙØ¹ØŽØ± Ø Ù Ø¥Ø°Ø§ Ø²ÙØ²Ùت Ø Ù Ø¥Ø°Ø§ جاء ÙØµØ± اÙÙÙ Ø ÙØ³Ø§ØŠØ± اÙÙØ±Ø¢Ù ÙØ²Ù ØšÙ ÙØ© . Ù
ððð® ððð€ð« ðð¥-ðð§ððð«ð¢ ð¬ðð¢ð ⊠ðð¡ðð ððððððð¡ ð¬ðð¢ð:
ðð¡ð ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ðð¥-ðððð¢ð§ðð¡ ð°ðð«ð:
(ðð) ðð¥-ðððªðð«ðð¡, (ðð) ððð¥ âððŠð«ðð§, (ðð) ðð¥-ðð¢ð¬ððâ, (ðð) ðð¥-ððâð¢ððð¡, (ðð) ðð¥-ððð°ððð¡, (ðð) ðð¥-ððâð, (ðð) ðð¥-ððð¡ð¥, (ðð) ðð¥-ððð£ð£, (ðð) ðð¥-ððšðšð«, (ðð) ðð¥-ðð¡ð³ðð, (ðð) ðð®ð¡ððŠðŠðð, (ðð) ðð¥-ð ððð¡, (ðð) ðð¥-ðð®ð£ð®ð«ðð, (ðð) ðð¥-ðððððð, (ðð) ðð¥-ððð¡ðŠðð§, (ðð) ðð¥-ðð®ð£ðððð¥ðð¡, (ðð) ðð¥-ððð¬ð¡ð«, (ðð) ðð¥-ðð®ðŠððð¡ð¢ð§ðð¡, (ðð) ðð¥-ðððð, (ðð) ðð¥-ðð®ðŠð®âðð¡, (ðð) ðð¥-ðð®ð§ððð¢ðªðšðšð§, (ðð) ðð¥-ððð ð¡ððð®ð§, (ðð) ðð¥-ððð¥ðððª, (ðð) ðð¥-ððð¡ð«ðððŠ ð®ð© ð®ð§ðð¢ð¥ ðð¡ð ðððð¡ ðð²ðð¡, (ðð) ðð¥-ððð¥ð³ðð¥ðð¡, ðð§ð (ððð) ðð¥-ððð¬ð«.
ðð§ð ðð¡ð ð«ðð¬ð ðšð ðð¡ð ðð®ð«âðð§ ð°ðð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððððð.
ÙØ§Ù Ø§ÙØšÙ Ø§ÙØØ³Ù ØšÙ Ø§ÙØØµØ§Ø± ÙÙ ÙØªØ§ØšÙ â Ø§ÙÙØ§Ø³Ø® ÙØ§ÙÙ ÙØ³ÙØ® â : اÙ٠دÙÙ ØšØ§ØªÙØ§Ù ع؎رÙÙ Ø³ÙØ±Ø© Ø ÙØ§Ù٠ختÙÙ ÙÙÙØ§ Ø§Ø«ÙØªØ§ ع؎رة Ø³ÙØ±Ø© Ø Ù٠ا عدا ذÙÙ Ù ÙÙ ØšØ§ØªÙØ§Ù . Ø«Ù ÙØžÙ Ù٠ذÙÙ Ø§ÙØšÙاتا Ø ÙÙØ§Ù : Ù
ðð§ ð¡ð¢ð¬ ððšðšð€, ðð¥-ðððð¬ð¢ð€ð¡ ð°ðâð¥-ððð§ð¬ðšðšð€ð¡, ððð®âð¥-ððð¬ð¬ðð§ ð¢ðð§ ðð¥-ððð¬ð¬ððð« ð¬ðð¢ð, âðð¡ðð«ð ðð«ð ðð°ðð§ðð² ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ð°ð¡ð¢ðð¡ ðð«ð ðð ð«ððð ððš ðð ððððð§ð¢, ðð°ðð¥ð¯ð ðð¡ðð ðð«ð ðð¢ðððð«ðð ðšð¯ðð«, ðð§ð ðð¡ð ð«ðð¬ð ðð«ð ððð€ð€ð¢ ðð² ððšð§ð¬ðð§ð¬ð®ð¬.â ðð ðð¡ðð§ ð©ð«ðð¬ðð§ððð ðð¡ð¢ð¬ ð¢ð§ððšð«ðŠððð¢ðšð§ ð¢ð§ ð¬ðšðŠð ð¥ð¢ð§ðð¬ ðšð ð©ðšððð«ð², ð¬ðð²ð¢ð§ð :
ÙØ§ سا؊ÙÙ Ø¹Ù ÙØªØ§Øš اÙÙÙ Ù
Ø¬ØªÙØ¯Ø§ ÙØ¹Ù ØªØ±ØªÙØš Ù
ا ÙØªÙÙ Ù
Ù Ø§ÙØ³Ùر ÙÙÙ٠جاء ØšÙØ§ اÙÙ
ختار Ù
Ù Ù
ضر
صÙÙ Ø§ÙØ¥Ù٠عÙ٠اÙÙ
ختار Ù
Ù Ù
ضر ÙÙ
ا ØªÙØ¯Ù
Ù
ÙÙØ§ ÙØšÙ ÙØ¬Ø±ØªÙ ÙÙ
ا تأخر
Ù٠ؚد٠ÙÙÙ ØØ¶Ø± ÙÙØ¹ÙÙ
اÙÙØ³Ø® ÙØ§ÙØªØ®ØµÙØµ Ù
Ø¬ØªÙØ¯ ÙØ€Ùد Ø§ÙØÙÙ
ØšØ§ÙØªØ§Ø±ÙØ®
ÙØ§ÙÙØžØ± تعارض اÙÙÙÙ Ù٠أÙ
اÙÙØªØ§Øš ÙÙØ¯ ت؀ÙÙØª Ø§ÙØØ¬Ø± ØªÙØšÙÙØ§ ÙÙ
عتؚر
Ø£Ù
اÙÙØ±Ø§Ù ÙÙ٠أÙ
اÙÙØ±Ù ÙØ²Ùت Ù
ا ÙØ§Ù ÙÙØ®Ù
س ÙØšÙ Ø§ÙØÙ
د Ù
٠أثر
Ù [ ص: 61 ] ÙØšØ¹Ø¯ ÙØ¬Ø±Ø© Ø®ÙØ± اÙÙØ§Ø³ ÙØ¯ ÙØ²Ùت ع؎رÙÙ Ù
Ù Ø³ÙØ± اÙÙØ±Ø¢Ù Ù٠ع؎ر
ÙØ£Ø±ØšØ¹ Ù
Ù Ø·ÙØ§Ù Ø§ÙØ³ØšØ¹ Ø£ÙÙÙØ§ ÙØ®Ø§Ù
س Ø§ÙØ®Ù
س ÙÙ Ø§ÙØ£ÙÙØ§Ù Ø°Ù Ø§ÙØ¹ØšØ±
ÙØªÙؚة اÙÙ٠إ٠عدت ÙØ³Ø§Ø¯Ø³Ø© ÙØ³Ùرة اÙÙÙØ± ÙØ§ÙØ£ØØ²Ø§Øš Ø°Ù Ø§ÙØ°Ùر
ÙØ³Ùرة ÙÙØšÙ اÙÙÙ Ù
ØÙÙ
Ø© ÙØ§ÙÙØªØ ÙØ§ÙØØ¬Ø±Ø§Øª Ø§ÙØºØ± Ù٠غرر Ø«Ù
Ø§ÙØØ¯ÙØ¯
ÙÙØªÙÙÙØ§ Ù
Ø¬Ø§Ø¯ÙØ© ÙØ§ÙØØŽØ± Ø«Ù
اÙ
ØªØØ§Ù اÙÙÙ ÙÙØšØŽØ± ÙØ³Ùرة ÙØ¶Ø اÙÙ٠اÙÙÙØ§Ù
ØšÙØ§ ÙØ³Ùرة Ø§ÙØ¬Ù
ع ØªØ°ÙØ§Ø± ÙÙ
Ø¯ÙØ± ÙÙÙØ·Ùا٠ÙÙÙØªØØ±ÙÙ
ØÙÙ
ÙÙ
ا ÙØ§ÙÙØµØ±
ÙØ§ÙÙØªØ ØªÙØšÙÙØ§ عÙÙ Ø§ÙØ¹Ù
ر ÙØ°Ø§ Ø§ÙØ°Ù اتÙÙØª ÙÙÙ Ø§ÙØ±Ùاة ÙÙ ÙÙØ¯ تعارضت
Ø§ÙØ£Ø®ØšØ§Ø± Ù٠أخر ÙØ§Ùرعد Ù
ختÙÙ ÙÙÙØ§ Ù
ØªÙ ÙØ²Ùت
ÙØ£Ùثر اÙÙØ§Ø³ ÙØ§ÙÙØ§ Ø§ÙØ±Ø¹Ø¯ ÙØ§ÙÙÙ
ر ÙÙ
Ø«ÙÙØ§ Ø³ÙØ±Ø© Ø§ÙØ±ØÙ
Ù ØŽØ§ÙØ¯Ùا Ù
Ù
ا تضÙ
Ù
ÙÙÙ Ø§ÙØ¬Ù ÙÙ Ø§ÙØ®ØšØ± ÙØ³Ùرة ÙÙØÙØ§Ø±ÙÙÙ ÙØ¯ عÙÙ
ت Ø«Ù
Ø§ÙØªØºØ§ØšÙ ÙØ§ÙتطÙÙÙ
ذ٠اÙÙØ°Ø± ÙÙÙÙØ© اÙÙØ¯Ø± ÙØ¯ خصت ØšÙ
ÙØªÙا ÙÙÙ
ÙÙÙ ØšØ¹Ø¯ÙØ§ Ø§ÙØ²ÙزاÙ
ÙØ§Ø¹ØªØšØ± ÙÙÙ Ù٠اÙÙÙ Ù
Ù Ø£ÙØµØ§Ù خاÙÙÙØ§ ÙØ¹Ùذتا٠ترد Ø§ÙØšØ£Ø³ ؚاÙÙØ¯Ø±
ÙØ°Ø§ Ø§ÙØ°Ù اختÙÙØª ÙÙÙ Ø§ÙØ±Ùاة ÙÙ ÙØ±ØšÙ
ا استثÙÙØª Ø¢Ù Ù
Ù Ø§ÙØ³Ùر
ÙÙ
ا سÙ٠ذا٠Ù
ÙÙ ØªÙØ²ÙÙ ÙÙØ§ تÙÙ Ù
Ù Ø®ÙØ§Ù اÙÙØ§Ø³ ÙÙ ØØµØ±
ÙÙÙØ³ ÙÙ Ø®ÙØ§Ù جاء Ù
عتؚرا Ø¥ÙØ§ Ø®ÙØ§Ù ÙÙ ØØž Ù
٠اÙÙØžØ±
ð ð²ðšð® ð°ð¡ðš ð¢ð¬ ðð¬ð€ð¢ð§ð ðððšð®ð ðð¡ð ððšðšð€ ðšð ðð¥ð¥ðð¡, ð¬ððð€ð¢ð§ð ððš ð€ð§ðšð° ðð¡ð ðšð«ððð« ðšð ð¢ðð¬ ð¬ð®ð«ðð¡ð¬
ðð§ð ð¡ðšð° ððš ðð¡ðšðšð¬ð ðð¡ð ð«ð¢ð ð¡ð ð©ðšð¬ð¢ðð¢ðšð§ ðð«ðšðŠ ðð¡ð ð°ð«ðšð§ð
ðð¬ð€ ðð¥ð¥ðð¡ ððš ð¡ðð¥ð© ð²ðšð® ð€ð§ðšð° ðð¡ð ð«ð¢ð ð¡ð ðð«ðšðŠ ð°ð«ðšð§ð ;
ð°ð¡ð¢ðð¡ ð©ðð«ðð¬ ðððŠð ððððšð«ð ðð¡ð ðð¢ð£ð«ðð¡ ðð§ð ð°ð¡ð¢ðð¡ ð©ðð«ðð¬ ðððŠð ð¥ðððð« ðšð§
ðð¬ ð°ðð¥ð¥ ðð¬ ð°ð¡ðð ð°ðð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ðð¡ð ððšð®ð§ðð«ð² ðšð« ðð¡ð ðð¢ðð², ð¢ð§ ðšð«ððð« ððš ð€ð§ðšð° ð°ð¡ðð ð°ðð¬ ððð«ðšð ðððð
ðšð« ð¥ðððð« ð¬ð©ððð¢ðð¢ðð, ðð¬ ðð¡ð ð£ð®ðð ð ð«ððð¢ð§ðð¬ ð¡ð¢ð¬ ð¬ð€ð¢ð¥ð¥ð¬ ð°ð¢ðð¡ ð¬ðšðŠð ð€ð§ðšð°ð¥ððð ð ðšð ð¡ð¢ð¬ððšð«ð²
ðð§ð ðð¢ð§ðð¬ ððšð§ðð¥ð¢ððð¢ð§ð ð«ðð©ðšð«ðð¬ ðððšð®ð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ð
ððð¢ð¡ðð¡
ðð®ð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ðð¢ð£ð« ð¥ðððð¬ ð®ð¬ ððš ð€ð§ðšð° ð°ð¡ðð ð¢ð¬ ððšð«ð«ððð[ð]
ððŠðŠ ðð¥-ðð®ð«âðð§ [ðð¥-ð
ððð¢ð¡ðð¡] ð°ðð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð§ ððŠðŠ ðð¥-ðð®ð«ð«ð [ððððð]
ðð§ð ðð¡ð ððð¬ðŠðð¥ð¥ðð¡ ððððšð«ð ðð¥-ðððŠðð®ð¥ð¢ð¥ð¥ððð¡ ð¢ð¬ ð§ðšð ð ð©ðð«ð ðšð ðð¡ð ð¬ð®ð«ðð¡
ððððð« ðð¡ð ð¡ð¢ð£ð«ðð¡ ðšð ðð¡ð ððð¬ð ðšð ðð«ðððð¢ðšð§
ðð°ðð§ðð² ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ð°ðð«ð ð«ðð¯ððð¥ðð ðšð¯ðð« ðð¡ð ððšð®ð«ð¬ð ðšð ððð§ ð²ððð«ð¬
ð
ðšð®ð« ðšð ðð¡ð ððð¯ðð§ ððšð§ð ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ðð«ð ðð¡ð ðð¢ð«ð¬ð ðšð ðð¡ððŠ
ðð¡ðð§ ðð¡ð ðð¢ððð¡ ðšð ðð¢ð¯ð ð¢ð¬ ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ðð§ððð¥ ð°ð¢ðð¡ ð¢ðð¬ ð¬ðð«ð¢ð€ð¢ð§ð ð¯ðð«ð¬ðð¬
ðð¡ðð§, ð¢ð ðð«ðððð¢ð§ð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ððð°ððð¡ ðð¬ ð¢ðð¬ ðšð°ð§ ð¬ð®ð«ðð¡, ð¢ð ð¢ð¬ ðð¡ð ð¬ð¢ð±ðð¡
ðð¡ðð§ ððšðŠðð¬ ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ððšðšð« ðð§ð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ðð¡ð³ðð
ðð¡ðð§ ðð¡ð ðð¥ððð« ð¬ð®ð«ðð¡ ðð®ð¡ððŠðŠðð, ðð¡ðð§ ðð¥-ð
ððð¡
ðð¡ðð§ ðð¥-ðð®ð£ð®ð«ðð ðð§ð ðð¥-ðððððð
ð
ðšð¥ð¥ðšð°ð¢ð§ð ðð¡ðð ð¢ð¬ ðð¥-ðð®ð£ðððð¥ðð¡, ðð¡ðð§ ðð¥-ððð¬ð¡ð«
ðð¡ðð§ ðð¥-ðð®ðŠððð¡ð¢ð§ðð¡ ðð§ð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ðð®ð§ððð¢ðªðšðšð§
ðð¡ðð§ ðð¥-ðð®ðŠð®âðð¡, ðð¡ðð§ ðð¥-ððð¥ðððª ðð§ð ðð¥-ððð¡ð«ðððŠ
ðð§ð ðð¡ðð§ ðð¥-ððð¬ð«, ð°ð¡ð¢ðð¡ ðð¥ðð«ððð ðð¡ð ðð«ðšð©ð¡ðð ððš ð¡ð¢ð¬ ð¢ðŠð©ðð§ðð¢ð§ð ððððð¡
ðð¡ðð¬ð ðð«ð ðð¡ð ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ðð¡ðð ðð«ð ðð ð«ððð ððš ðð ððððð§ð¢
ðð®ð ðð¡ðð«ð ð¡ðð¯ð ðððð§ ðð¢ðððð«ð¢ð§ð ð«ðð©ðšð«ðð¬ ð«ðð ðð«ðð¢ð§ð ð¬ðšðŠð ðšðð¡ðð«ð¬
ðð¡ðð«ð ðð«ð ðð¢ð¬ðð ð«ðððŠðð§ðð¬ ðð¬ ððš ð°ð¡ðð§ ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ððâð ð°ðð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð
ðð®ð ðŠðšð¬ð ð¬ðð² ðð¡ðð ð¢ð ð¢ð¬ ððð€ð€ð¢, ðð§ð ð¥ð¢ð€ðð°ð¢ð¬ð ð°ð¢ðð¡ ðð¥-ððð¡ðŠðð§
ðð¬ ðð¯ð¢ððð§ððð ðð² ð°ð¡ðð ðð¡ð ðð¢ð§ð§ ð¬ðð¢ð ðððšð®ð ð¢ð
ðð¢ð€ðð°ð¢ð¬ð ð°ð¢ðð¡ ðð¥-ðððð, ðð¬ ð²ðšð® ð€ð§ðšð°, ðð§ð ðð¡ðð§ ðð¥-ððð ð¡ðððšðšð§ ðð§ð ðð¡ð ð°ðð«ð§ð¢ð§ð ð¬ ðšð ðð¥-ðð®ððððð¢ððšðšð§
ðð®ð«ðð¡ ðð¥-ðððð« ðð§ð ð¢ðð¬ ð¬ð©ððð¢ðð¥ ð©ð«ðšðŠð¢ð¬ð ððšð« ðð¡ð¢ð¬ ð®ðŠðŠðð¡
ðð¬ ð°ðð¥ð¥ ðð¬ ðð¥-ððð²ð²ð¢ð§ðð¡ ðð§ð ðð¥-ððð¥ð³ðð¥ðð¡ â ð°ð¡ð¢ðð¡ ð²ðšð® ð¬ð¡ðšð®ð¥ð ððð€ð ðð¬ ð ð°ðð«ð§ð¢ð§ð !
ðð¥ð¬ðš ðð¡ðð«ð ð¢ð¬ ðð¥-ðð€ð¡ð¥ððð¬, ð ð¬ð®ð«ðð¡ ððð¬ðð«ð¢ðð¢ð§ð ðšð®ð« ðð«ððððšð«
ðð§ð ðð¥-ð
ðð¥ððª ðð§ð ðð¥-ððð¬, ð«ðð©ðð¥ð¥ð¢ð§ð ð¡ðð«ðŠ ðð¬ ðððð«ððð
ðð¡ðšð¬ð ðð«ð ðð¡ð ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ð°ð¢ðð¡ ððšð§ðð¥ð¢ððð¢ð§ð ð§ðð«ð«ððð¢ðšð§ð¬
ðð§ð ð©ðð«ð¡ðð©ð¬ ð°ð¢ðð¡ð¢ð§ ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ðð¡ðð«ð ðð«ð ðð²ððð ðð¡ðð ðð«ð ðð±ððð©ðð¢ðšð§ð¬
ðð§ð ðð¯ðð«ð²ðð¡ð¢ð§ð ðð¥ð¬ð ðð¡ðð ð°ðð¬ ð«ðð¯ððð¥ðð ð¢ð¬ ððð€ð€ð¢
ð°ð¢ðð¡ ð§ðš ðð¢ð¬ðð ð«ðððŠðð§ðð¬ ðððšð®ð ðð¡ðð ð©ðšð¬ð¢ðð¢ðšð§
ðð§ð ð§ðšð ðð¯ðð«ð² ðð¢ð¬ðð ð«ðððŠðð§ð ð¢ð¬ ð°ðšð«ðð¡ð² ðšð ððšð§ð¬ð¢ððð«ððð¢ðšð§
ðšð§ð¥ð² ðð¡ðšð¬ð ðð¢ð¬ðð ð«ðððŠðð§ðð¬ ð°ð¡ð¢ðð¡ ð¬ððð§ð ðšð§ ð ð ðšðšð ððšð®ð§ðððð¢ðšð§
[ðð¥-ðððªððð§ ððð âðð¥ðšðšðŠ ðð¥-ðð®ð«âðð§ ð/ðð-ðð]
[ð] ðð«ðð§ð¬ð¥ðððšð«âð¬ ððšðð: ðð¡ð ðð®ð«ð«ðð§ð ðð«ðð§ð¬ð¥ððð¢ðšð§ ð¢ð¬ ð¥ð¢ðŠð¢ððð ððš ðð¡ð ðð¢ð«ð¬ð ð©ðð«ð ðšð ðð¥-ðð®ð²ðšðšðð¢âð¬ ð©ð«ðšðŠð¢ð¬ð, ð¢.ð. ðð¡ðð ð¡ð ð°ðšð®ð¥ð ððð ð¢ð§ ðð² ð¥ð¢ð¬ðð¢ð§ð ðð¡ð ð§ðð«ð«ððð¢ðšð§ð¬ ð¡ð ð¡ðð ððšðŠð ððð«ðšð¬ð¬ ðð«ðšðŠ ðð¡ð ð¬ðð¥ðð ðšð§ ðð¡ð¢ð¬ ððšð©ð¢ð. ðð¬ ððšð« ðð¡ð ð¬ðððšð§ð ð©ðð«ð ðšð ð¡ð¢ð¬ ð©ð«ðšðŠð¢ð¬ð, ð¢.ð. ðð¡ð ððšð¥ð¥ðšð°-ð®ð© ððšðŠðŠðð§ðð¬ ðððšð®ð ðð¢ðððð«ðð§ððð¬ ðšð ðšð©ð¢ð§ð¢ðšð§ð¬, ðð¡ðð§ ðð¥-ðð®ð²ðšðšðð¢ ðŠððð ðð¡ð¢ð¬ ð¢ð§ððš ð ð¬ðð©ðð«ððð ð¬ðððð¢ðšð§ ð°ð¡ð¢ðð¡ ðŠðð² ðð ðð«ðð§ð¬ð¥ðððð ð¢ð§ ðð¡ð ðð®ðð®ð«ð.
[ð] ðð«ðð§ð¬ð¥ðððšð«âð¬ ððšðð: ððð® âððŠð« ð¢ðð§ ðð¥-âðð¥ððâ ðð¥-ððð¬ð«ð¢ [ð. ððð ðð] ð°ðð¬ ðšð§ð ðšð ðð¡ð ð¬ðð¯ðð§ ðððŠðšð®ð¬ ð«ððð¢ððð«ð¬ ðšð ðð¡ð ðªð¢ð«ððâððð, ð¢.ð. ðð¥-ððšð°ð«ð¢ âðð§ ððð¢ âððŠð« ðð§ð ðð¥-ððšð®ð¬ð¢ âðð§ ððð¢ âððŠð«.
[ð] ðð«ðð§ð¬ð¥ðððšð«âð¬ ððšðð: ðð ð°ðšð®ð¥ð ðð©ð©ððð« ðð¡ðð ð¢ðð§ âðððððð¬ ðŠððð§ð ðð¡ð ð¥ðð«ð ð ð¬ð®ð«ðð¡ð¬ ððððšð«ð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ðð§âðððŠ ðð§ð ð§ðšð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ð ððð¢ð¡ðð¡, ðð¬ ð¡ð ð¢ð¬ ð«ðððšð«ððð ðð¥ð¬ðð°ð¡ðð«ð ðð¬ ð¬ðð²ð¢ð§ð ðð¡ðð ð¬ð®ð«ðð¡ ðð¥-ð ððð¢ð¡ðð¡ ð¢ð¬ ð ððð€ð€ð¢ ð¬ð®ð«ðð¡.
[ð] ðð«ðð§ð¬ð¥ðððšð«âð¬ ððšðð: ððŠððŠ ðð¥-ððð ð¡ðð°ð¢ ðð¢ð¬ðð®ð¬ð¬ðð¬ ðð¡ð¢ð¬ ð©ðšð¢ð§ð ð¢ð§ ðð¡ð¢ð¬ ðð«ðð¢ðð¥ð: The Names and Revelation of Surah al-Fatihah: Tafsir al-Baghawi
To learn more about the Makki and Madani revelation, see our Makki and Madani Series
See also: Makki and Madani Article Index
To explore explanations of these surahs, visit our Tafsir by Surah guide
See also: Makki and Madani Series Part 3 â Characteristics: al-Suyooti
See also: What the Memorizer of the Qurâan Ought to Know: Makki ibn Abi Taalib
See also: The Proper Place of Asbaab al-Nuzool in Understanding the Qurâan: Imam al-Saâdi
See also: Reconciling Differing Reports About Whether a Surah is Makki or Madani
ð ðð¡ðšð®ð ð¡ðð¬ ðšð§ âðð¡ð ððð€ð€ð¢ ðð§ð ððððð§ð¢ ðð®ð«ðð¡ð¬ ð¢ð§ ðð¡ð«ðšð§ðšð¥ðšð ð¢ððð¥ ðð«ððð«: ðð¥-ðð®ð²ðšðšðð¢â
Makki and Madani Series Part 3 â Characteristics: al-Suyooti
What the Memorizer of the Qurâan Ought to Know: Makki ibn Abi Taalib
The Last Parts of the Qurâan to be Revealed: Tafsir al-Qurtubi
Reconciling Differing Reports About Whether a Surah is Makki or Madani